Μετά την εκλογική ήττα της ΔΗΜΑΡ έχει πρωταρχική σημασία η ανάδειξη των αιτιών, ώστε να ληφθούν σοβαρά υπόψη στον καθορισμό των από εδώ και πέρα επιλογών της. Πιστεύω ότι υπάρχει δυνατότητα ανάκαμψης της ΔΗΜΑΡ και απόκτησης εκ μέρους της ενός σημαντικού ρόλου στα πολιτικά πράγματα και η κριτική – αυτοκριτική μου όπως διατυπώνεται στην αρθρογραφία μου έχει στόχο να συμβάλλει σε αυτή την κατεύθυνση.

_______________________

Στο άρθρο μου «Φταίει πού μπήκαμε ή πού βγήκαμε από την κυβέρνηση;» υποστήριξα πως δεν ήταν ούτε η είσοδος ούτε η έξοδος της ΔΗΜΑΡ από την κυβέρνηση, το γεγονός που επέδρασε σημαντικά στο εκλογικό αποτέλεσμα αλλά τα μη ικανοποιητικά αποτελέσματα που παρήχθησαν από αυτή την συμμετοχή. Στο προηγούμενο άρθρο μου «Πετύχαμε στην κυβερνητική μας παρουσία;» αναφέρθηκα στις πολιτικές αιτίες της ανεπιτυχούς κυβερνητικής παρουσίας της ΔΗΜΑΡ.

Με το παρόν άρθρο μου θα αναφερθώ στις οργανωτικές αιτίες που ήταν σε ευθεία σχέση και αλληλεπίδραση με τις πολιτικές αιτίες.

Α) Οι βασικές οργανωτικές αδυναμίες που παρουσιάσαμε ως κόμμα

• Συγκεντρωτισμός στη διαχείριση της συμμετοχής και μη διάχυση της ευθύνης σε όλα τα επίπεδα του κόμματος. Αυτό επέφερε περιορισμό της παρέμβασης στα ανθρώπινα όρια των συμμετεχόντων και άφησε αναξιοποίητες δυνατότητες μελών, φίλων και γενικά ανθρώπων που ήθελαν και μπορούσαν να βοηθήσουν.

• Απουσία κομματικής δομής παρακολούθησης του κυβερνητικού έργου με σκοπό και αντικείμενο την πληροφόρηση, συλλογική προετοιμασία θέσεων και παρέμβαση στις εκτελεστικές πράξεις και τις νομοθετικές ρυθμίσεις. Αυτό επέφερε έλλειψη των απαραίτητων ροών πληροφόρησης και μέσων παρέμβασης για ένα κόμμα – κυβερνητικό εταίρο. Η παρακολούθηση του κυβερνητικού έργου και η ενεργός παρουσία μας στα κεντρικά ζητήματα αλλά και σε κάθε τομέα της κυβερνητικής δράσης ήταν αδύνατη. Σταδιακά μαθαίναμε πολλά θέματα από τα ΜΜΕ ή όταν εισάγονταν στη Βουλή παρά από επίσημη ροή πληροφόρησης στη διάρκεια της διαμόρφωσης των αποφάσεων.

• Πολιτικός σχεδιασμός χωρίς γνώση όλων των δεδομένων, ασάφεια στόχων παρέμβασης στο κυβερνητικό έργο, ορισμός φιλόδοξων καθηκόντων χωρίς τα απαιτούμενα μέσα. Αδυναμία παρακολούθησης και παρέμβασης στην υλοποίηση των αποφάσεων κυρίως για τα θέματα που θέταμε σε προτεραιότητα και μη έγκαιρη ανταπόκριση στις απαιτήσεις εξειδικευμένων προτάσεων.

• Κακή λειτουργία της Εκτελεστικής Επιτροπής και της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος. Οι συνεδριάσεις πραγματοποιούνταν συχνά χωρίς ατζέντα, σχεδόν πάντα χωρίς γραπτές εισηγήσεις και στοιχειώδη προετοιμασία, ενώ παραπέμπονταν στο μέλλον όποιες προτάσεις ή και προσπάθειες γίνονταν για την καλύτερη οργάνωση τους. Αυτός ο τρόπος λειτουργίας οδηγούσε σε ευκαιριακές συζητήσεις για το κυβερνητικό έργο και επέφερε αποστασιοποίηση από τα διλήμματα και τις ανάγκες της συμμετοχής μας σε αυτό.

• Χαλαρή σχέση των βασικών ομάδων ευθύνης του κόμματος που εμπλέκονταν στο κυβερνητικό έργο. Δε δομήθηκαν διαδικασίες σύνδεσης μεταξύ των οργάνων και των τομέων του κόμματος, της κοινοβουλευτικής ομάδας και όσων μας εκπροσωπούσαν στην κυβέρνηση.

Τα κομματικά στελέχη ασκούσαν κυρίως μια επικοινωνιακή διαχείριση της συμμετοχής, η κοινοβουλευτική ομάδα καλούνταν να ψηφίσει δύσκολα μέτρα χωρίς συχνά να έχει ικανοποιητική πληροφόρηση και συμμετοχή και όσοι συμμετείχαν στην κυβέρνηση δρούσαν χωρίς σταθερή διασύνδεση και στήριξη από το κόμμα.

• Αργά αντανακλαστικά του κόμματος και απουσία ενεργού παρέμβασης στην καθημερινή ροή του κυβερνητικού έργου.
• Έλλειψη ενός σχεδίου παρεμβάσεων στο κοινοβούλιο με σαφείς πολιτικές στοχεύσεις μεταρρυθμιστικού χαρακτήρα, με χαρακτηριστικότερη έκφραση τη μη κατάθεση προτάσεων νόμου για μεγάλο χρονικό διάστημα.

• Απουσία μιας επαρκούς δομής επικοινωνίας και επικοινωνιακή ανεπάρκεια με κύρια στοιχεία: Αδυναμία ανάδειξης των αποτελεσμάτων που επιτυγχάναμε, των προτάσεων μας και των διαφωνιών μας. Σποραδική και όχι συστηματική δημόσια διατύπωση αυτοτελούς λόγου του κόμματος και ελλιπής ενημέρωση προς τα στελέχη και τα μέλη. Μη ομογενοποιημένη και ενιαία προβολή των θέσεων του κόμματος, με αποτέλεσμα η κοινωνία να βλέπει τη ΔΗΜΑΡ ως ένα κόμμα που ο καθένας λέει και πράττει ως «πεφωτισμένο άτομο». Μη σταθερή ενημέρωση των μελών μας και ασχεδίαστες επαφές με τις οργανώσεις των πολιτών

Αυτές οι υποκειμενικές αδυναμίες του κόμματος υπήρξαν μέσα σε ένα δύσκολο περιβάλλον δυσμενών αντικειμενικών παραμέτρων για την προώθηση της δικής μας πολιτικής πρότασης μέσα από το κυβερνητικό έργο, όπως: οι αρνητικοί πολιτικοί συσχετισμοί και η δυνατότητα των δύο άλλων εταίρων να έχουν πλειοψηφία χωρίς εμάς, οι περιορισμοί της οικονομικής κρίσης και οι προϋπάρχουσες δεσμεύσεις της χώρας. Αυτός ο συνδυασμός δυσμενών αντικειμενικών παραμέτρων και υποκειμενικών αδυναμιών τροφοδότησε σταδιακά μια αίσθηση υστέρησης και αυτή με τη σειρά της οδήγησε σε αποθάρρυνση και μείωση της παρέμβασης στο κυβερνητικό έργο.

Β) Οι αιτίες για την ύπαρξη και διατήρηση των οργανωτικών αδυναμιών

α) Οι προϋπάρχουσες της κυβερνητικής συμμετοχής αδυναμίες της κομματικής δομής

Στη ΔΗΜΑΡ προϋπήρχαν θεμελιακού χαρακτήρα αδυναμίες στην κομματική δομή και λειτουργία που απέκτησαν μεγαλύτερη βαρύτητα όταν κλήθηκε να αναλάβει καθήκοντα κυβερνητικού εταίρου. Τέτοιες ήταν:

• Η άγνοια κυβερνητικών διαδικασιών και ειδικότερα διαδικασιών σχεδιασμού και διοίκησης δημόσιων πολιτικών.

• Η συγκρότηση της ως κόμμα γνώμης και όχι εφαρμοσμένης πολιτικής, που επειδή βρισκόταν στην αντιπολίτευση αισθανόταν επάρκεια από τη διατύπωση γενικών πολιτικών ιδεών χωρίς πλήρη συναίσθηση της υποχρέωσης διατύπωσης εξειδικευμένων προτάσεων πολιτικής.

• Η λειτουργία των οργάνων και των κομματικών οργανώσεων κυρίως με σχολιασμό της πολιτικής και παράθεση αρχικών ιδεών και όχι με στοχεύσεις, δράσεις και παραγωγή αποτελεσμάτων.

• Η λειτουργία ως κόμμα χωρίς κατεκτημένη τη συλλογικότητα στους στόχους , τις διαδικασίες και τη δημόσια έκφραση.

β) Ο τρόπος εισόδου στην κυβέρνηση συνεισέφερε στη διατήρηση των αδυναμιών

Οι προαναφερόμενες αδυναμίες οδήγησαν σε παντελή έλλειψη ετοιμότητας του κομματικού μηχανισμού για ανταπόκριση στο ρόλο του κυβερνητικού εταίρου. Αν σε αυτές προστεθεί το αρχικό λάθος της εισόδου στην κυβέρνηση με μοντέλο μειωμένου ρόλου (τοποθέτηση μη πολιτικών στελεχών γεγονός που αντικειμενικά δημιούργησε μια σχέση μειωμένης υποχρέωσης συντονισμού μεταξύ αυτών και του κόμματος καθώς και μη διασφάλιση των διαδικασιών συντονισμού μεταξύ των κυβερνητικών κομμάτων) εξηγείται (χωρίς βεβαίως και να δικαιολογείται) η ελλιπής κατανόηση της ανάγκης άμεσα να εμπεδωθούν κομματικές διαδικασίες συντονισμού για την παρέμβαση μας στο κυβερνητικό έργο.

γ) Οι λανθασμένες αντιλήψεις περί κυβερνητικής συμμετοχής.

Παρά το ότι δεν υπήρξαν οι οργανωτικές προϋποθέσεις στην πρώτη φάση της κυβερνητικής μας συμμετοχής, αυτό δεν επιχειρήθηκε ούτε βεβαίως επιτεύχθηκε και στη συνέχεια. Πιστεύω ότι οι λόγοι ήταν οι εξής:

• Προσαρμόστηκαν οι διαδικασίες παραγωγής πολιτικής, παρέμβασης και δημόσιας εκπροσώπησης του κόμματος, στους περιορισμούς (σε ικανότητες, εμπειρίες και γνώσεις) που προϋπήρχαν στο κόμμα και τα ηγετικά του στελέχη. Αντίθετα αυτές οι διαδικασίες έπρεπε να ανασυγκροτηθούν με βάση τις πραγματικές απαιτήσεις του νέου μας κυβερνητικού ρόλου, αξιοποιώντας τα μέλη και ανθρώπους της ευρύτερης επιρροής του κόμματος με ειδικές γνώσεις και ρόλο και στην κοινωνία.

• Καθιερώθηκε μια λογική λειτουργίας :»βλέποντας και κάνοντας» με στόχο περισσότερο την αποτροπή ρυθμίσεων παρά την ενεργό διεκδίκηση λύσεων που εμείς προκρίναμε.

• Κατανοήθηκε η κυβερνητική συμμετοχή κυρίως ως εκφώνηση πολιτικού λόγου και όχι υλοποίηση ενός συνεκτικού προγράμματος παρεμβάσεων με διακριτές πολιτικές στοχεύσεις.Υπερεκτιμήθηκε η παρουσία στα ΜΜΕ – που μάλιστα αφορούσε σχετικά μικρό αριθμό στελεχών μας –       και υιοθετήθηκε μια επικοινωνιακή διαχείριση των θεμάτων συμμετοχής μας στην κυβέρνηση αντί να υπάρξει επικέντρωση στα αποτελέσματα που παράγονταν στη ζωή των πολιτών από αυτήν την συμμετοχή .

• Ο πολιτικός μας λόγος συχνά θεωρήθηκε ότι μπορεί να έχει χαρακτήρα γενικής διακήρυξης ιδεών ή δημοσιογραφικής κριτικής.

Αρκετά στελέχη που συμφωνούσαν με τη συμμετοχή μας είτε θεωρούσαν ότι το πολιτικό σχέδιο του μνημονίου ήταν κατάλληλο οπότε δεν χρειαζόταν κάτι επιπλέον από την υποστήριξη του είτε θεωρούσαν ότι έφτανε μια γενική υποστήριξη του κυβερνητικού έργου με ταυτόχρονη αντιπαράθεση στον ΣΥΡΙΖΑ.

Άλλα στελέχη που διαφωνούσαν με τη συμμετοχή στην κυβέρνηση έκαναν προτάσεις γενικών αρχών και ιδεολογικού χαρακτήρα.

ΚΑΙ στις δύο περιπτώσεις ΔΕΝ προωθούνταν όμως επεξεργασμένες πολιτικές προτάσεις που θα διαμόρφωναν το ζητούμενο διακριτό στίγμα της Δημοκρατικής Αριστεράς.

• Εμφιλοχώρησε σταδιακά εντός του κόμματος μια αντίληψη απόλυτου κυβερνητισμού.Χαρακτηριστικό είναι ότι ένα τμήμα των δυνάμεων μας μετέτρεψε σε ταυτοτικό στοιχείο της ΔΗΜΑΡ τη συμμετοχή της στην κυβέρνηση με τη Ν.Δ και το ΠΑΣΟΚ.

• Υποτιμήθηκε η ανάγκη τα στελέχη και τα μέλη μας να πληροφορούνται και να συμμετέχουν ουσιαστικά στη λήψη των αποφάσεων με αποτέλεσμα να περιορίζονται στο ρόλο του θεατή των τηλεοπτικών παρεμβάσεων των στελεχών μας, ενώ δεν έλειψε και το φαινόμενο της προκαταβολικής δέσμευσης του κόμματος μέσα από τοποθετήσεις στα ΜΜΕ χωρίς να υπάρχει προηγούμενη συζήτηση στα όργανα.

• Επικράτησε μια αντίληψη προώθησης αλλαγών αποκλειστικά από τα πάνω χωρίς την ενεργοποίηση των πολιτών.Υποτιμήθηκαν πλήρως οι κοινωνικοί αγώνες και κάθε προσπάθεια για τον επηρεασμό των στόχων και των αιτημάτων τους. Υποτιμήθηκαν ακόμη και οι σχέσεις με ομάδες ενεργών πολιτών που σε διάφορους χώρους επιχειρούσαν νέες προσεγγίσεις και κινηματικές δράσεις που υπερέβαιναν τις παθογένειες της μεταπολίτευσης.

• Απουσίασε κάθε διαδικασία εσωτερικής αξιολόγησης και αποκλειστικό κριτήριο της εκτίμησης για ανθρώπους και πράγματα ήταν η συμφωνία στην ιδιαίτερη πολιτική άποψη, γεγονός που επέφερε τη μη ορθή αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού.

• Καθιερώθηκε η εικόνα προεδροκεντρικού κόμματος. Η αξιοποίηση της δημοφιλίας του προέδρου βοήθησε στην πρώτη φάση αλλά στη συνέχεια όταν η πολιτική διαπάλη πέρασε από τους μείζονες εθνικούς στόχους σε ζητήματα «θεματικής πολιτικής» στα οποία και απαιτούνταν επεξεργασίες και δημόσιες παρεμβάσεις πολλών προσώπων, η παρουσία του προέδρου χωρίς ισχυρή ομάδα συνεργατών ΔΕΝ επέτρεπε την εκπομπή της εικόνας ενός κόμματος ικανού να παρεμβαίνει σε πολλούς τομείς.

Για όλους αυτούς τους λόγους, δε στάθηκε δυνατή η δημιουργία των απαραίτητων οργανωτικών προϋποθέσεων για την εκπλήρωση του κυβερνητικού μας ρόλου. Αυτό σε αλληλεπίδραση με τις πολιτικές αδυναμίες που παρουσιάσαμε οδήγησαν στο να εκτιμηθεί από τους πολίτες η κυβερνητική παρουσία μας ως ανεπιτυχής.

Είναι προφανές και αυταπόδεικτο ότι όσοι βρεθήκαμε σε θέση ευθύνης στον ένα χρόνο της κυβερνητικής συμμετοχής έχουμε συλλογική και ατομική ευθύνη για τις αδυναμίες που παρουσιάστηκαν.

*Στο επόμενο άρθρο μου θα αναφερθώ στην αποχώρηση από την κυβέρνηση συνεχίζοντας την διερεύνηση του κεφαλαίου «ΔΗΜΑΡ και κυβερνητική συμμετοχή».

 

-O Σάκης Παπαθανασίου είναι μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της ΔΗΜ.ΑΡ