Στις 21/9 συνέβησαν στη χώρα μας δύο περιστατικά βίας με σαφές αντιμουσουλμανικό στίγμα: πυροβολισμοί εναντίον ναού των Σιχ στη λεωφόρο Μαραθώνος και φθορές σε λατρευτικό χώρο επίσης των Σιχ στο Κάτω Σούλι. Διαφέρουν προφανώς ποιοτικά και συμβολικά οι επιθέσεις σε λατρευτικούς χώρους από τις συνήθεις βίαιες επιθέσεις κατά μουσουλμάνων μεταναστών.
Την ώρα που ο διεθνής ορίζοντας σκοτεινιάζει στα ανατολικά, δεν έχει επαρκώς επισημανθεί η επίδραση της φονταμενταλιστικής επέλασης στις σχέσεις μας με το Ισλάμ στο εσωτερικό των κοινωνιών μας. Πώς φτάνει ως εμάς, πώς προσλαμβάνεται, ποιες δυναμικές κινεί ο αχός της αγριότητας των τζιχαντιστών; Ποιο απόθεμα φυλετικού και θρησκευτικού μίσους μπορεί να απελευθερώσει; Εν όψει της πιθανότητας ενός ισχυρού κύματος ισλαμοφοβίας, είναι σημαντικό να δούμε εάν προετοιμάζονται η κοινωνία και οι οργανωμένοι θεσμοί για την πρόληψη του φαινομένου.
Οι καλές πρακτικές δεν σπανίζουν. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, μουσουλμάνοι, χριστιανοί και Εβραίοι θρησκευτικοί ηγέτες έχουν καθιερώσει το Φόρουμ των Τριών Πίστεων με συνεχείς παρεμβάσεις σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Ο Δήμος του Ρότερνταμ χρηματοδοτεί πλατφόρμα 42 ισλαμικών οργανώσεων με σκοπό να προαχθεί η μεγαλύτερη διαθρησκευτική κατανόηση. Η Μητροπολιτική Αστυνομία του Λονδίνου συνεργάστηκε με τη ΜΚΟ FAIR (Forum against Islamophobia and Racism) και οργάνωσαν την εκστρατεία «Ισλαμοφοβία – Μην υποφέρετε σιωπηλά». Σκοπός, η καταπολέμηση των εγκλημάτων κατά των μουσουλμάνων και η βοήθεια στα θύματα της ισλαμοφοβίας. Στο Λουξεμβούργο, εισήχθη στις λυκειακές τάξεις το σχολικό μάθημα «Θρησκευτική και ηθική διδασκαλία» για τον διαθρησκευτικό διάλογο και τις αρχές των μη χριστιανικών θρησκειών.
Στεκόμαστε ιδιαίτερα στον ευαίσθητο χώρο του σχολείου. Πρόσφατα εκδόθηκαν στα ελληνικά (Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, Κέντρο Διαπολιτισμικής Έρευνας και Παιδαγωγικής Παρέμβασης, Τμήμα ΕΑΠΗ του ΕΚΠΑ) οι «Οδηγίες προς εκπαιδευτικούς για την καταπολέμηση της μισαλλοδοξίας και των διακρίσεων εναντίον των μουσουλμάνων». Πρωτοδημοσιεύτηκαν το 2011 από το Γραφείο Δημοκρατικών Θεσμών και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΑΣΕ, την UNESCO και το Συμβούλιο της Ευρώπης. Ο οδηγός περιέχει πλούσιο υλικό αναφοράς, μεθοδολογικές αρχές, στρατηγικές για σχολεία, πηγές και εργαλεία πληροφόρησης.
Θεμέλιο της ισλαμοφοβίας είναι μια σειρά επαναλαμβανόμενων στερεοτύπων στον δημόσιο λόγο περί μουσουλμάνων. Παραθέτουμε μερικά από τον οδηγό: «Είναι όλοι ίδιοι», ανεξάρτητα από εθνικότητα, κοινωνική τάξη, πολιτικές θέσεις, καθώς και ανεξάρτητα από το εάν εφαρμόζουν ή όχι στην καθημερινή ζωή κανόνες της θρησκείας τους. «Έχουν όλοι μοναδικό κίνητρο τη θρησκεία», δηλαδή οι μουσουλμάνοι φέρονται να αποδίδουν όλοι εξίσου πρωτεύουσα σημασία στη θρησκευτική πίστη. Έτσι, εάν κάποιοι ανάμεσά τους καταφεύγουν στη βία, συνάγεται αυτόματα ότι αυτό οφείλεται στη θρησκεία τους που άρα είναι συνολικά υπέρ της βίας. Είναι τελείως «διαφορετικοί», αντιμετωπίζονται δηλαδή σαν τελείως «άλλοι», σαν να μην έχουν ενδιαφέροντα, ανάγκες ή αξίες κοινές με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Δεν αναγνωρίζεται στους μουσουλμάνους η πιθανότητα να έχουν ιδέες, βάθος και σοφία από την οποία μπορούν να μάθουν και να κερδίσουν οι υπόλοιποι. «Είναι πολιτισμικά και ηθικά κατώτεροι», επιρρεπείς στον παραλογισμό και τη βία, καταπιεστικοί προς τις γυναίκες, περιφρονητικοί απέναντι σε αντιλήψεις διαφορετικές από τις δικές τους, εχθρικοί και εκδικητικοί απέναντι στη «Δύση» χωρίς κανένα λόγο». «Αποτελούν απειλή για την παγκόσμια ασφάλεια». Ο δημόσιος λόγος τούς παρουσιάζει γενικά και συνολικά στρατευμένους στη σύγκρουση των πολιτισμών. Όπου αποτελούν μειονότητα θεωρούνται «εσωτερικός εχθρός», με λανθάνουσα ή ανοιχτή συμπάθεια προς τη διεθνή τρομοκρατία και υπέρ του «εξισλαμισμού» των χωρών στις οποίες ζουν. Τέλος, από τα προηγούμενα αναπότρεπτα προκύπτει πως «η συνεργασία μαζί τους είναι αδύνατη». Δεν είναι δυνατή η αρμονική συμβίωση ανάμεσα σε μουσουλμάνους και λαούς με άλλες θρησκείες ή πολιτισμικές καταγωγές.
Δεν είναι διόλου εύκολη η αποδόμηση αυτών των στερεοτύπων. Αποτελεί σήμερα στόχο της εκπαιδευτικής πράξης; Φοβούμαι πως όχι. Τουλάχιστον όχι στο σχολείο του ενός: ένα έθνος, ένας πολιτισμός, μία θρησκεία. Δεν είναι όμως αμελητέες οι προσπάθειες πολλών εκπαιδευτικών να υπερβούν αυτά τα στενά όρια. Όσοι ενδιαφέρονται, ας αναζητήσουν το πλήρες κείμενο των Οδηγιών στον σύνδεσμο http://www.osce.org/el/odihr/120161?download=true

 

* Ο Κωστής Παπαϊωάννου είναι πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, www.antiphono.wordpress.com

 

Σχόλια