Κατά τον Φρόιντ μα (με διαφορετικό τρόπο) και κατά τον Νίτσε, οι κοινωνίες μας έχουνε δομηθεί ενοχικά, κουβαλώντας αρχετυπικά ενοχικά σύνδρομα αλυσοδεμένα με τις αλυσίδες των ηθικών και των θρησκειών, των οποίων η εμφάνιση, πιθανώς, συμπίπτει με την εμφάνιση της βίας. Οι ηθικές και οι θρησκείες δεν είναι άλλο τίποτα παρά σύνολα από παραχωρήσεις (ή σφετερισμούς) ελευθερίας και συμβιβασμούς που γίνανε για να ξεφύγουν οι (εκάστοτε) κοινωνίες απ’ την πραγματικότητα της βίας. Το θέμα είναι ο τρόπος.

Ο μαρξικός τρόπος είναι η εξάλειψη των αιτιών, ο χριστιανικός: το πρόταγμα της αγάπης, ο μωσαϊκός: η απειλή, ο εξουσιαστικός: η τιμωρία, ο σωκρατικός: δια της διδαχής, ο φαναριώτικος: δια της πονηριάς. Συνήθως στις κοινωνίες βρίσκουμε συνθέσεις όλων αυτών των τρόπων• εκτελεσμένες όμως υποκριτικά, με πενιχρά αποτελέσματα. Σ’ αυτό το σημείο ο Μαρξ έχει (ως ένα σημείο) δίκιο. Αφαιρώντας το αίτιο (πχ την φτώχεια), αφαιρείς την τάση των φτωχών στο να προβαίνουν σε βίαιες ενέργειες για να ξεφύγουν απ’ την φτώχεια. Αλλά…

Ένα άλλο θέμα είναι: το πώς μπορεί να γίνει πραγματικότητα αυτό το πράγμα. Με παρεμβάσεις εξουσιών; Ή με αυτοματισμούς οι οποίοι αυτο- παράγονται στο εσωτερικό των ίδιων των κοινωνιών; Η δεύτερη εκ των περιπτώσεων είναι σχεδόν αδύνατο να αποδώσει λόγω της άναρχης αναπτύξεως των κοινωνιών σε στιγμές απελευθερώσεώς των• αποτέλεσμα: η παραγωγή επόμενων εξουσιών. Η μη αποφυγή της υπάρξεως εξουσιών μας δίνει το κίνητρο να μελετήσουμε τις δομές οι οποίες γίνονται εξουσίες: την προέλευση τους, την υφή τους, την προσβασιμότητά τους, κτλ. Το δίδυμο Ταμπού – Τοτέμ του Φρόιντ που βάζει από τη μια μεριά το Τοτέμ ως εξουσία που πηγάζει από τη θρησκεία και που ‘χει αναφορά το άγνωστο, το άπιαστο, το κρυφό, το θείο, το ανώτερο και απ’ την άλλη το Ταμπού ως εξουσία η οποία πηγάζει από την ηθική, από τους εμπειρικούς κανόνες – νόμους (φυσικούς και εμπειρικούς) τους οποίους γεννά η καθημερινότητα, δείχνει πως λειτουργούν οι άνθρωποι. Οι ενσώματες εξουσίες ακολουθούν κατά πόδας αυτό το δίδυμο: ιερατείο και κοσμική εξουσία ή, ένας θεός στον ουρανό κι επί της γης ο αυτοκράτορας. Ξεφεύγουν όμως. Ξεφεύγουν όταν εγωποιούνται με αγοραίο τρόπο, όταν υπάρχουν για να εξυπηρετούν κυρίως τα υποκείμενα που τις κατέχουν• όταν οι εξουσίες γίνονται: εξουσίες προς όφελος των εξουσιαστών.

Οι ιερείς που έχουν ως πρώτο μέλημά τους τις ακολασίες, οι εφοριακοί που ‘χουν ως πρώτο μέλημά τους τον προσωπικό τους πλουτισμό και τα ρουσφέτια των πολιτικών είναι απλά παραδείγματα εφαρμογών των παραπάνω. Και, βέβαια, η εφαρμογή όλων αυτών εξαρτάται από την διαφθορά μα και την ανοχή των ίδιων των κοινωνιών• επέκεινα και των ατόμων με τα οποία είναι δομημένες. Την ανοχή μα και την αντοχή. Την αντοχή στους εκβιασμούς που έρχονται από τα πάνω και στην υπέρβαση των φόβων που δημιουργούνται. Δεν υπάρχει κοινωνία στην οποία να μην έχει χρησιμοποιηθεί ως φόβος ως μέσο επιβολής: Ο φόβος για το μετά, ο φόβος για τις επερχόμενες θεϊκές τιμωρίες, ο φόβος για τις τιμωρίες που προέρχονται από τους νόμους. Αυτο- βελτιούμενα τα άτομα, μεταβαλλόμενα σε πρόσωπα, αποκτούν την ικανότητα να ρυθμίζουν εσωτερικά τις αρχές τους, ουσιαστικά, δημιουργώντας σοβαρούς εσωτερικούς κανόνες, προσωπικούς σε ότι έχει σχέση με τις υπερβάσεις, τέτοιους που να φτιάχνουν θετικές και δημιουργικές συνειδήσεις, σε ότι έχει σχέση με τις πράξεις.

Ο κόσμος των προσωπικοτήτων είναι καθαρά εγωτικός και δημιουργικός, δίχως ανάγκη παρεμβάσεων απ’ έξω. Ο κόσμος των προσωπικοτήτων είναι από- θεοποιημένος και απενοχοποιημένος από τα περίφημα προπατορικά αμαρτήματα• άλλωστε δεν τον αφορούν. Και βέβαια, η τοποθέτηση του καθαρού “εγώ” ως φίλτρο πρέπει να συνδυάζεται με διαρκή παιδεία, με θέση μόνιμη εντός διαδικασιών αποκτήσεως γνώσεων και της μεθοδικής χρήσεως της σκέψεως από τα υποκείμενα. Το “εγώ” ως φίλτρο αποτελεί τη σημαντικότερη θέση άμυνας και επίθεσης κάθε δομημένης προσωπικότητας (όχι ατόμου) και είν’ ο φόβος όλων των εξουσιών ανά τον κόσμο και τις εποχές διότι, αποτελεί το μεγαλύτερο εμπόδιο στην χειραγώγηση και στην καταστολή – στην δημιουργία, δηλαδή, υπάκουων υποικόων.